Günlük hayatımızda karşımıza çıkan araç ve gereçlerin her biri belli bir imalat sürecinden geçmektedir. Soğuk iş takım çelikleri de bu süreci geçiren araç gereçlerden biridir. Yapım aşamasına geçmesi istenilen ürün için ilk aşama, ham maddenin teminini sağlayabilmektedir. Temin edilen ham madde, üretim sürecine girerek tüm adımları uygulamaya başlar.
Takım çelikleri, metal, ahşap ve plastik gibi çeşitli malzemelerin kullanımı ile geliştirilmektedir. Buradaki kullanım payı her yıl daha da artarak devam etmektedir. Takım çeliklerinin diğer çelik gruplarından ayrılmasının nedeni ise bir değil birden çoktur.
Bu nedenler; özellikleri, uygulama alanları, talep edilen karakteristikler ile kimyasal kompozisyonu ve çalışma şartlarıdır. Bu yönleri ile oldukça zengin içerikli olan takım çelikleri sıcak ve soğuk olmak üzere farklı çeşitlerdedir.
Takım çeliklerinin her birinin belli başlı birbiri ile ortak noktası bulunmaktadır. Bu ortak noktalar, farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Genel özellikleri; yüksek aşınmaya karşı direnç, yine aynı şekilde yüksek çekim dayanıklılığı, yeteri kadarlık bir derecede akma dayanımı ile süneklik, yüksek düzeyde sertlik ile tokluk, temiz mikro yapı ile homojen mikro yapı, son olarak ise ısıl işlemin ardından homojen sertliğin dağılımıdır.
Soğuk iş takım çelikleri, her ne kadar farklı çeşitlere sahip olsa da birçok yönden birbirine ortak değerlere sahiptir. Bu sebeple de, her takım çeliği çeşidinin ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir.
Alaşım elementi olarak krom, molibden, nikel, mangan, ve volfram gibi çeşitler bulunduran takım çeliklerinin karbon miktarları, %0,3 ile %2,5 arasında değişkenlik göstermektedir. Başlangıç sertlikleri yüksek olan bu tür çeliklerdeki sertlik, 200 dereceyi aşmasının ardından hızlı bir şekilde düşüşe geçmektedir. İşlemler aşağı yukarı 200 derece ve altındaki sıcaklar arasında seyir etmektedir. Bu düzeydeki bir sıcaklıkla çalışan iş ekipmanlarının talaşlı ile talaşsız olmak üzere iki farklı verme işlemi bulunmaktadır.
Soğuk iş takım çelikleri, birçok farklı alanda kullanılabilme özelliğine sahiptir. Bu kullanım alanları; delik delme zımbaları (hassas),çekim ile kabartma, kesme, derin çekme ile sıvama ve son olarak da sinter ve presleme takımları olmak üzere çeşitli kullanım alanlarına sahiptir.
Bu tür iş takım çeliklerinde iki farklı beklenen özellik bulunmaktadır. Birincisi uygulamalardaki kullanımına gerekli olan özellikleridir. Uygulamalardaki kullanımına gerekli olan özellikleri; yüksek çekme dayanımı, yüksek sertlik ve yüksek basma ile aşınma dayanımıdır.
Soğuk iş takım çelikleri içerisindeki bir diğer önemli beklenen özellik seçeneği ise üretim için gerekli olanlardır. Üretim için gerekli ve talep edilen özellik grubu ise iyi işlenebilir olmak, kaynak edilebilme, iyi dökülebilme, iyi şekillendirebilme, ölçü kararlılığı, distorsiyonun en aza indirgenmiş hali gibi farklı özelliklerdir. Soğuk takım çeliklerinden istenen bu özelliklerin daha da arttırılabilmesi için sürekli olarak yeni çalışmalar yapılarak farklı alaşımlar bir araya getirilmektedir. Bu alaşımlardaki elementlerin oranları ile ya da daha farklı üretim seçenekleri bularak bunlar üzerinde yoğunlaşma gerçekleştirilmesi istenen özellikleri de daha güçlendirmektedir.
Takım çeşitlerindeki en önemli özelliklerin kazanılabilmesindeki faktörler, uygulamasındaki ısıl işlemdir. Alaşım elementleri ile üretimdeki yöntemlerin her ne kadar arttırılıp gelişimi sağlansa da soğuk iş takım çelikleri için doğru ısıl işlemi sağlanmaz ise çelikten istenen asıl beklenti karşılanamaz.
İş takım çeliklerindeki soğuk seçeneklerinde, düşük alaşımlı olanlarının alaşım elementi oranı %5 iken, yüksek alaşımlı takım çeliğinde bu oran %10 ila %30 arasında değişkenlik göstermektedir. Alaşım elementlerinin içerisinde, CR, V, Ni, Mo, ve W elementleri yoğunlukla yer almaktadır.
Bu tür soğuk iş takım çeliklerinin, ağırlıklı olarak delme, bükme, haddeleme gibi 200 dereceyi geçmeyen çalışma sıcaklığında yer almaktadır. İşlemler sürecinde, takımın yüzeyi ile parçanın arasındaki yüksek kuvvetlerin oluşturduğu temaslarda takımların aşınma direncinde yükselmeler olması gerekmektedir. Bu yükselmelerin sağlanabilmesi amacıyla soğuk iş takımı çeliklerin sert karbürlerin yer aldığı matris yapısının beraberinde yüksek alaşım oranlarına da sahip olması gerekmektedir.
Soğuk iş takım çelikleri ile kullanım alanlarındaki farklılıklar, ideal olarak görülen takım çeliklerinin tüm özelliklerinin bir bütünü şeklindedir. Soğuk iş takımları çeliğinin sahip olduğu özelliklere dikkat edilmelidir.
Ekol Soğuk Çekme Demir Çelik A.Ş . 1998 yılından bu yana demir çelik sektöründe faaliyet göstermekteyiz. Şirketimiz 2016 yılında Alaşımlı Çelik Sektöründe yatırım yaparak sektörünün öncü firması olma yolunda emin adımlarla ilerlemekteyiz.